Waarom Omdenken retoriek is.

Het is sinds enkele jaren helemaal hip. Omdenken. Gepresenteerd als de oplossingsrichting voor elk probleem.  Maar we laten ons misleiden door de retoriek ervan.
Theorie.

De eerste stap is van een probleem een feit maken. De stap maken van ja-maar (het is niet wat het zou móeten zijn en dat is een probleem) naar ja-en (het is, wat het is). Daarna kijk je welke nieuwe mogelijkheden er ontstaan door de feiten volledig te accepteren, dus volledig ‘ja’ te zeggen tegen de realiteit.
Omdenken is een techniek, die bestaat uit 2 stappen:
Deconstrueren is van het probleem een feit maken. Je neemt een probleem, haalt daar af wat-er-zou-moeten-zijn en houdt dat-wat-er-is over.
Construeren is het transformeren van bestaande feiten tot een nieuwe mogelijkheid. Je start met een feit, en kijkt wat je daar mee zou kunnen doen. [bron = omdenken.nl]

In deze theorie worden twee dingen op een hoop gegooid en een valse  stelling ingenomen.
Van een probleem een feit maken suggereert een scheiding die er niet is. Een probleem is een feitelijke vaststelling van een situatie waar de betrokkene al dan niet een oplossing voor wil. Niet alle problemen cq feiten zijn trouwens oplosbaar of er bestaat gewoonweg geen behoefte aan. De 2e fout is dat men de stap van ‘Ja maar’ naar “Ja en’ moet maken. Dat is echter een andere zaak die hier wordt gekenschetst. Namelijk de weerstand bij een persoon zelf. Verder is het zo dat de persoon die een “ja maar” uitgangspunt inneemt, zeer valide argumenten kan hebben. Deze argumenten worden rucksichloss van tafel geveegd door de “Ja en” stelling. Alsof de mogelijke bezwaren er niet toe doen. Hij die bezwaar maakt wordt in de hoek gezet als niet relevant op deze manier. Daarnaast is de “Ja en “- “het is wat het is” argumentatie, een Laissez -faire houding. Een houding die door mensen Steve Jobs apert werd afgewezen. “Ja maar” leidt tot een kritische denkhouding. Het niet accepteren van de bestaande situatie en willen streven naar perfectie.

Voorbeeld: een persoon die immobiel is door een fysiek handicap, heeft een probleem als die aan een hardloopwedstrijd wilt meedoen. Zijn fysieke beperking is zowel het probleem als het feit. Hoe de gehandicapte vervolgens met dat probleem / feit omgaat is een andere. Hij kan het probleem negeren of een alternatief zoeken door bijvoorbeeld aan rolstoelwedstrijd mee te doen.

Nog duidelijker wordt dat als je het verschil beschouwd tussen iemand die blind geboren is of blind geworden is tijdens leven. Hij die blindgeboren is kent het ziende niet en zal dat nooit als probleem ervaren maar het blind zijn blijft als feit. Zijn hersenen hebben er geen weet van. [lees Oliver Sacks omtrent dit soort bijzondere neurologische cases] Wie echter Zien als norm heeft, zal blindheid als een probleem ervaren.

Volg je de theorie van Omdenken dan zou de handicap het probleem zijn dat de gehandicapte dan als feit onder ogen moet zien. Nogal tendentieus als je die argumentatieleer gaat volgen.

Valse dilemma’s
Op de verschillende omdenk sites kom je continue de nodige ‘omdenk’ quotes tegen die vooral de simplificatie van ‘omdenken’ benadrukken. Een aantal voorbeelden van Omdenken.nl zelf:

Jongen (10) over toetsen: volgens mij is de toets vooral voor de juf, zodat ze weet wat ze de volgende keer beter uit moet leggen.
[feitelijk onjuist. De toets is voor de leerling om zijn ontwikkeling en voortgang te evalueren zodat de juf haar les daarop kan aanpassen]
Directeur tegen HR-manager: ‘wat als we investeren in onze mensen en ze gaan daarna weg?’ HR-manager: ‘wat als we het niet doen en ze blijven?’
[Non sequitur. overige factoren worden buiten beschouwing gelaten waardoor een valse relatie wordt verondersteld]
Eet ook vandaag weer alles wat je wilt, want dik worden doe je niet tussen Kerst en Oud & Nieuw, maar tussen Oud & Nieuw en Kerst. (Dokter Bertho)
[Non sequitur het negeert de feitelijke kennis over dik worden zoals bijvoorbeeld genetische aanleg en eetgedrag moeder tijdens zwangerschap]
Kinderen met ADHD hebben een serieus probleem. Al hun leraren zijn saai.
[Dat een ADHD kind niet zijn aandacht bij de les kan houden, betekent niet dat de leraar saai is. Het is de conditie van het kind wat hier bepalend is]
Wie slim wil lijken, praat. Wie slim wil worden, luistert.
[negeert de omstandigheid en feitelijk onjuist. slim worden of liever het activeren van je potentiele intelligentie verkrijgt men vooral door oefening]
Het gaat er niet om of je binnen of buiten de lijntjes kleurt, het gaat er om dat je je eigen lijntjes tekent.
[negeert de mogelijke opdracht]

Het halfvol – halfleeg glas principe, is dus wel een essentieel onderdeel van Omdenken, ondanks de niet onderbouwde ontkenning van Berthold Gunster op Twitter.

Samenvattend.
Wat het Omdenken vooral doet is dat werkelijke situaties worden ontdaan van hun omstandigheden en gereduceerd worden tot zwart-wit tegenstellingen [valse dilemma’s] Het zogeheten Deconstrueren. Daarmee wordt de werkelijkheid geweld aangedaan en zullen de oplossingen die volgen uit het Deconstrueren niet houdbaar zijn.

Kwalijker is dat mensen op het verkeerde been worden gezet. Het zwart-wit denken veronderstelt een niet bestaande tegenstelling waaruit gekozen moet worden. Maak je de ‘verkeerde’ keuze, dan heb de gevolgen aan jezelf te danken. De invloeden van buitenaf worden dan buiten beschouwing gelaten die van doorslaggevende invloed kunnen zijn.

De werkelijkheid in totaliteit beschouwen is an sich een schier onmogelijke opgave. Een mens heeft nooit alle kennis. [totale waarheid] Maar met de beperkte kennis die we hebben, kunnen we nog altijd een goede probleem analyse doen obv een voorop goed gestelde hypothese die we toetsen. [wetenschappelijke benadering] En ja, dat is een stuk lastiger dan iets proberen te vangen in een 140 tekens stelling, maar als het gaat om het realiseren van structurele oplossingen, aanbevelenswaardig. En laten we daarbij oppassen onszelf en anderen niet vast te zetten in onjuiste, gesimplificeerde tegenstellingen die leiden tot een misplaatste schuldvraag.